Care Organisation TOOLKIT
Waarom muziek?
De impact van muziek op mensen is onmiskenbaar, ongeacht hun voorkeuren of hoe diep ze ermee bezig zijn. Of iemand nu actief naar muziek luistert, een instrument bespeelt, of het gewoon op de achtergrond hoort, muziek heeft een manier om reacties op te roepen—zowel bewust als onbewust. Dit maakt muziek tot een waardevol hulpmiddel in zorginstellingen. Het kan op eenvoudige manieren worden gebruikt, van het luisteren naar favoriete liedjes tot samen zingen, om niet alleen cliënten, patiënten en bewoners te ondersteunen, maar ook om de band met zorgverleners te versterken.
Om muziek effectief in de zorg te gebruiken, is het nuttig om te begrijpen hoe het werkt en waarom het zo'n positieve impact heeft.
Muziek en het brein
Muziek is meer dan alleen geluid—het is iets waar ons hele lichaam en brein op reageren. Wanneer we muziek horen, creëren geluidsgolven trillingen die door onze oren reizen en signalen naar de hersenen sturen. Deze signalen worden verwerkt in verschillende delen van de hersenen, waarbij elk deel aspecten zoals ritme, melodie en toonhoogte behandelt.
Wat echt interessant is, is dat deze hersengebieden niet afzonderlijk werken. Ze communiceren en werken samen, waardoor de muziekervaring ontstaat die we emotioneel, fysiek en mentaal voelen. Deze verbinding verklaart waarom muziek onze stemming kan verbeteren, ons kan helpen dingen te herinneren, of zelfs fysieke beweging kan aanmoedigen.
Langdurige betrokkenheid bij muziek kan de hersenen op positieve manieren veranderen en helpt om de algehele gezondheid te behouden of te verbeteren. Daarom kan het regelmatig gebruiken van muziek in zorginstellingen, zelfs op eenvoudige manieren zoals zingen of luisteren naar favoriete nummers, blijvende voordelen hebben voor zowel lichaam als geest.
Muziek gebruiken in dagelijkse ouderenzorg
Zorg voor mensen met dementie kan uitdagend zijn, vooral bij het omgaan met gedrags- en emotionele symptomen. Hoewel medicijnen vaak worden gebruikt, kunnen deze bijwerkingen hebben en pakken ze niet altijd de onderliggende oorzaken aan. Daar komt muziek om de hoek kijken. Als een eenvoudige, niet-medicamenteuze interventie kan muziek mensen op een persoonlijk niveau raken, emoties verzachten, herinneringen oproepen en het algehele welzijn verbeteren.
In plaats van zich uitsluitend op symptomen te richten, beogen niet-farmacologische benaderingen zoals muziek in te spelen op de emotionele en psychologische behoeften van de persoon. Muziek is bijzonder effectief omdat het emoties, herinneringen en sociale verbindingen aanspreekt op manieren die andere interventies mogelijk niet kunnen. Dit helpt om een meer gepersonaliseerde zorgervaring te creëren.
In feite bevelen de richtlijnen uit 2016 van het National Institute for Health and Care Excellence (NICE) aan om niet-medicamenteuze interventies zoals muziek als eerste optie te gebruiken bij het beheersen van gedragingen bij mensen met dementie. Muziekinterventies beheersen niet alleen symptomen, maar verbeteren ook de levenskwaliteit door te focussen op de emotionele behoeften en persoonlijke ervaringen van degenen in zorg.
Muziek is eenvoudig te integreren in dagelijkse zorgtaken—of het nu gaat om het afspelen van bekende liedjes, samen zingen, of het gebruik van ritmische activiteiten om beweging aan te moedigen. Deze aanpak creëert een positieve, kalmerende omgeving, helpt angst te verminderen en bevordert betekenisvolle verbindingen tussen zorgverleners en degenen die zij ondersteunen.
Onderzoek heeft aangetoond dat muziek ouderen op veel manieren ten goede komt, vooral in zorgomgevingen. Muziek kan een krachtig hulpmiddel zijn voor
· Muziek en Emoties: Muziek heeft het bijzondere vermogen om diepe emotionele reacties op te roepen. Of het nu vreugde, melancholie, enthousiasme of nostalgie is, verschillende soorten muziek kunnen een breed scala aan gevoelens oproepen. Deze emotionele kracht is een van de redenen waarom muziek zo'n nuttig hulpmiddel kan zijn in zorgomgevingen, omdat het individuen kan helpen zich meer verbonden of getroost te voelen.
· Muziek en Geheugen: Muziek is nauw verbonden met geheugen en leren. Wanneer we met muziek bezig zijn, worden belangrijke hersengebieden geactiveerd, waaronder de hippocampus, die een cruciale rol speelt bij het geheugen. Hierdoor vinden mensen het vaak makkelijker om informatie of herinneringen op te roepen die aan muzikale ervaringen zijn gekoppeld.
· Muziek en Beweging: Het ritme in muziek kan direct invloed hebben op onze motoriek en coördinatie. Wanneer we luisteren naar muziek met een sterk ritme, synchroniseert ons lichaam hier vanzelf mee. Daarom wordt muziek vaak gebruikt in fysiotherapie en revalidatie, omdat het helpt bij het verbeteren van coördinatie en beweging.
· Muziek en Motivatie: Luisteren naar muziek die we leuk vinden, stimuleert de afgifte van dopamine, een neurotransmitter die wordt geassocieerd met gevoelens van beloning en plezier. Dit verbetert niet alleen onze stemming, maar verhoogt ook de motivatie, waardoor dagelijkse taken aangenamer worden. Het anticiperen op een favoriete passage in een nummer kan dit effect zelfs versterken.
· Muziek en Stressverlichting: Langzame, kalmerende muziek—zoals klassieke of ambient geluiden—kan het parasympathische zenuwstelsel activeren, wat het lichaam helpt te ontspannen. Dit leidt tot een lagere hartslag, verminderde bloeddruk en een afname van stresshormonen, waardoor muziek een krachtig hulpmiddel is voor ontspanning en stressverlichting in zorginstellingen.
· Muziek en Sociale Verbinding: Muziek is een universele vorm van non-verbale communicatie die een essentiële rol speelt bij het opbouwen van sociale banden. Het helpt bij het versterken van verbindingen tussen individuen en groepen, of het nu in persoonlijke relaties is of in grotere gemeenschappen. Muziek kan ook tolerantie en begrip bevorderen tussen mensen uit verschillende achtergronden of culturen.
Want to know more about how music impacts the brain?
De rol van muziek bij het verbeteren van ouderenzorg
Het integreren van muziek in dagelijkse zorgactiviteiten kan grote voordelen bieden voor ouderen, vooral voor degenen met matige tot ernstige dementie. Persoonsgerichte muzikale interacties creëren een gevoel van veiligheid en geborgenheid binnen zorginstellingen. Deze interacties helpen weerstand tegen zorg te verminderen, bevorderen betekenisvolle connecties en voldoen aan de sociale en emotionele behoeften van individuen.
Zo ervaren zorgverleners die tijdens zorgtaken voor of met ouderen zingen vaak minder conflicten en betere betrokkenheid. Deze aanpak geeft zorgverleners de mogelijkheid om muziek in hun dagelijkse routines te integreren, wat zowel de cliënten als hun collega’s ten goede komt. Het doel van DaDOM is om zorgverleners te versterken in het gebruik van muziek in hun dagelijkse professionele praktijk, door iedereen aan te moedigen om hun potentieel te benutten om muziek te creëren en te gebruiken om zowel cliënten, bewoners als zorgverleners te ondersteunen.
Muziek kan in ouderenzorg op drie hoofdmanieren worden gebruikt: als entertainment of afleiding, als stimulans of educatief middel, en als bron van troost of therapie.
· Als entertainment en afleiding: Muziek kan deel uitmaken van het entertainmentprogramma in zorginstellingen, vreugde brengen en een onderbreking bieden van dagelijkse routines. Situatief zingen kan dienen als een prettige afleiding om moeilijke emotionele toestanden en gedragingen te verlichten en weerstand te verminderen tijdens taken zoals aankleden, baden of medische procedures.
· Als stimulans of educatief middel: Muziek, of zelfs een fragment van een lied, kan worden gebruikt om beweging te stimuleren, motorische vaardigheden te activeren of betrokkenheid te behouden. Het kan ook dienen als een auditieve aanwijzing om specifieke activiteiten aan te kondigen, zoals opstaan in de ochtend of bewoners helpen zich te oriënteren in hun omgeving.
· Als troost of therapie: Muziek kan troost bieden in tijden van eenzaamheid of verdriet. Het kan angst verlichten, spanning verminderen en pijn verlichten, waardoor individuen in een staat van rust en welzijn komen.
Deze strategieën kunnen samen of afwisselend worden gebruikt, afhankelijk van de behoefte. Muziek is een flexibele, persoonsgerichte interventie die is ontworpen om tegemoet te komen aan de emotionele en fysieke behoeften van ouderen in zorginstellingen.
Voor degenen die meer willen weten over het gebruik van muziek in zorginstellingen, is er aanvullende achtergrondinformatie beschikbaar via de online training voor zorgdocenten die door DaDOM wordt aangeboden.